Dom pasywny — сo to jest?

W ostatnich latach coraz częściej słyszy się o zupełnie nowych konstrukcjach mieszkalnych. Najczęściej pojawia się informacja o domach pasywnych, jednak spotkać się można także z pojęciem budynku zeroemisyjnego czy energooszczędnego. Co oznaczają te hasła?

• Dom pasywny. Ocieplenie zastosowane w tym przypadku pozwala na znaczące zmniejszenie potrzebnej energii do ogrzania budynku. Jednocześnie korzysta się z odnawialnych źródeł energii, by minimalizować koszty ogrzewania znacznie poniżej standardowych domów.
• Domy o niemal zerowym zużyciu energii to nowoczesny standard z licznymi wymaganiami dla nowo budowanych domów. Ich celem jest zmniejszenie zużycia prądu za pomocą energii odnawialnej i lepszego ocieplenia ścian oraz dachów.
• Dom zeroenergetyczny, nazywany również zeroemisyjnym, nie będzie w ogóle zużywał energii pierwotnej. Oznacza to, że nie będzie trzeba dostarczać o niego prądu z sieci energetycznej.
• Dom autonomiczny także nie musi być podłączony do sieci energetycznej, ponieważ sam zapewnia sobie wymaganą ilość prądu. Jednocześnie posiada własną studnię oraz przydomową oczyszczalnię ścieków. W ten sposób budynek taki staje się praktycznie niezależny od świata w zakresie podstawowych potrzeb.

Wciąż brakuje jasnych, jednoznacznych definicji i wytycznych projektowych, służących do stawiania takich konstrukcji. Aktualnie budowane są jedynie domy energooszczędne oraz pasywne. Te pierwsze są pewnym kompromisem między dawnymi standardami, a nowoczesnymi wymaganiami. Dziś ważny jest kształt bryły budynku czy to, jaka grubość ocieplenia ścian ma dom pasywny. Budynki energooszczędne nie muszą spełniać tak restrykcyjnych wytycznych.

Wybudowany budynek można nazwać pasywnym, jeśli współczynnik przenikania ciepła nie przewyższa 0,10 W/m²*K. Oznacza to, że konieczny jest zakup odpowiedniej stolarki okiennej i drzwiowej. W domu pasywnym izolacja także musi spełniać odpowiednie wymagania. Dlatego też często jest wykonywana z pianki poliuretanowej, najbardziej efektywnego materiału izolacyjnego. Nie wystarczy zastosować nowoczesnych materiałów w domu pasywnym. Grubość ocieplenia również osiąga dość duże wartości.

Ściana w domu pasywnym może posiadać warstwę izolacji o grubości nawet 20-30 cm, wykonaną z najbardziej wydajnego materiału izolacyjnego. W ten sposób uzyskuje się wymagany, bardzo niski współczynnik przenikalności cieplnej. Oznacza to, że nagrzany budynek bardzo powoli oddaje energię cieplną na zewnątrz, więc nie wymaga częstego dogrzewania. Pozwala to uzyskać znaczne oszczędności na paliwie grzewczym (gaz, węgiel, prąd) względem standardowych budynków.

Budynek musi spełnić wiele wymogów, by stanowił dom pasywny. Z czego wykonane są ściany takiej konstrukcji? Najczęściej są to budynki murowane, a do wznoszenia ścian zewnętrznych wykorzystuje się przede wszystkim pustaki ceramiczne, bloczki betonowe oraz keramzytobeton.

Jednak nie tylko konstrukcja ścian ma znaczenie. Także bryła budynku powinna być jak najbardziej energooszczędna. Najlepiej sprawdzają się proste bryły na planie prostokąta. Każdy wystający element, jak wykusz czy garaż dołączony do budynku, zwiększają zapotrzebowanie na energię w przeliczeniu na metr kwadratowy. Wynika to głównie z większej powierzchni zewnętrznej, przez którą może uciekać ciepło.

Izolacja domu pasywnego obejmuje także jego dach. Grubość pianki PUR może sięgać nawet 40 cm. Podobnie jak bryła budynku, także dach pasywny powinien być prosty i płaski. Każdy załamek, przybudówka lub inny wystający element to dodatkowa powierzchnia zewnętrzna. Z tego względu domy pasywne charakteryzują się prostym, modernistycznym kształtem.

Z jakiego materiału najczęściej wykonuje się dachy pasywne? Istnieje tu duża dowolność. Dachy o niewielkim skosie często pokrywa się dachówką ceramiczną lub cementową. Jednak jest to duże obciążenie dla konstrukcji dachu, co wymusza zastosowanie grubszej więźby dachowej. Dlatego wiele osób stosuje alternatywę w postaci blachodachówki — tańszego, lecz równie skutecznego rozwiązania.

W przypadku dachów płaskich, najchętniej wybiera się masę bitumiczną. Większym wyzwaniem będzie wtedy wykonanie odwodnienia dachu.

Ocieplenie w nowoczesnych budynkach pełni coraz ważniejszą rolę. Dawniej niski współczynnik przenikania ciepła przez ściany i dach nie miał większego znaczenia, ponieważ drewniane okna i drzwi charakteryzowały się niską szczelnością. Dopiero w XX wieku pojawiła się nowoczesna stolarka okienna, wykorzystująca często w produkcji tworzywo sztuczne zamiast drzewa. W ten sposób ilość energii cieplnej uciekającej z budynku uległa znacznemu zmniejszeniu.

Ocieplenie domu pasywnego stanowi naturalny kierunek rozwoju budownictwa. Odpowiednia izolacja pozwala na znaczne ograniczenie kosztów ogrzewania. Dzięki temu instalacje fotowoltaiczne będą w stanie w przyszłości zaspokajać w pełni potrzeby domowników.

Czy architektura pójdzie o krok dalej, w kierunku budynków autonomicznych? Trudno dziś zgadywać, choć opracowane dziś rozwiązania technologiczne pozwalają na tworzenie pierwszych domów niezależnych od zewnętrznej sieci energetycznej czy wodnej. Nie wiadomo jednak, czy takie rozwiązanie zyska dużą popularność, tak jak dzieje się to z domami pasywnymi i energooszczędnymi.